Tín chỉ carbon là gì? Thị trường tín chỉ carbon ở Việt Nam

Tín chỉ carbon (carbon credit) là một đơn vị đo lường được sử dụng để giới hạn lượng khí thải carbon mà một doanh nghiệp được thải ra môi trường. Thuật ngữ này được đưa ra nhằm mục tiêu làm giảm lượng khí thải carbon, bảo vệ khí quyển và chống lại quá trình biến đổi khí hậu đang diễn ra trên toàn cầu. Để hiểu thêm về tín chỉ carbon và những thông tin liên quan, hãy cùng SUNEMIT tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.

Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon được coi như một loại giấy phép cho phép chủ sở hữu được quyền thải ra một lượng khí thải giới hạn (bao gồm CO2 và các loại khí nhà kính khác CH4, NO2). Mức giới hạn này sẽ được tính dựa trên các yếu tố liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và chuỗi cung ứng của doanh nghiệp.

Theo quy định hiện nay, 1 tín chỉ carbon sẽ được tính bằng 1 tấn khí CO2 (hoặc các loại khí nhà kính khác).

Thị trường tín chỉ carbon hoạt động như thế nào?

Theo thỏa thuận chung tại Công ước khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu và những thỏa thuận quốc tế khác về khí thải nhà kính thì các quốc gia cần thực hiện việc cắt giảm lượng khí nhà kính thải ra môi trường.

Theo đó, mỗi công ty, nhà máy sản xuất đều có một định mức về lượng khí thải nhà kính thải ra môi trường. Nếu cao hơn mức quy định, những đơn vị này sẽ phải mua thêm tín chỉ carbon để không vi phạm quy định chung về bảo vệ môi trường. Ngược lại, nếu lượng phát thải thực tế nhỏ hơn mức giới hạn thì đơn vị đó có thể bán số tín chỉ carbon chưa sử dụng cho các đơn vị khác.

Thị trường carbon chính là một hệ thống giao dịch về việc mua bán, trao đổi tín chỉ carbon giữa các công ty, đơn vị, tổ chức hoặc giữa các quốc gia tham gia vào thị trường. Đối với các vấn đề về môi trường, khí CO2 được coi là một loại khí thải, đại diện cho các loại khí nhà kính khác gây ảnh hưởng đến môi trường. Do đó mà các giao dịch trên thị trường carbon thường được gọi chung là việc mua bán hay trao đổi carbon.

Hiện nay có hai loại thị trường carbon là: Thị trường tuân thủ và thị trường tự nguyện.

1. Thị trường tuân thủ

Thị trường carbon tuân thủ là thị trường được tạo ra từ sự cam kết của các quốc gia trong Công ước khung Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC). Theo đó, các quốc gia thành viên nằm trong diện bắt buộc tham gia sẽ được:

• Cấp hạn mức phát thải mỗi năm, mức phát thải này sẽ được tính dựa trên:

+ Quy mô hoạt động của doanh nghiệp

+ Mức phát thải trung bình trong ngành

+ Kế hoạch giảm phát thải quốc gia hoặc theo quy định của chính phủ tại thời điểm đó

• Nếu lượng phát thải thực tế vượt quá hạn mức => Doanh nghiệp sẽ phải mua tín chỉ carbon từ các đơn vị khác hoặc từ thị trường để bù đắp lượng phát thải vượt mức đó.
• Nếu lượng phát thải thực tế thấp hơn hạn mức => Doanh nghiệp có thể bán lượng tín chỉ carbon dư thừa ra thị trường để thu về lợi nhuận.

2. Thị trường tự nguyện

Thị trường carbon tự nguyện là thị trường xuất hiện việc phát hành, mua bán tín chỉ carbon trên cơ sở tự nguyện giữa các tổ chức, công ty hoặc giữa các quốc gia. Khi đó, các doanh nghiệp trên thị trường này sẽ không được cấp sẵn hạn mức phát thải mà sẽ chủ động:

• Đo lường lượng phát thải CO2 thực tế hàng năm.
• Tự nguyện mua tín chỉ carbon từ các dự án giảm phát thải hoặc hấp thụ carbon để bù đắp cho lượng phát thải của mình.
• Những doanh nghiệp tham gia thị trường tự nguyện và thực hiện mua tín chỉ carbon chủ yếu là để:

+ Đáp ứng cam kết ESG (môi trường, xã hội, quản trị)

+ Cải thiện hình ảnh thương hiệu của doanh nghiệp

+ Đáp ứng yêu cầu từ các đối tác và khách hàng quốc tế

Như vậy, nếu thuộc thị trường tuân thủ, doanh nghiệp sẽ được cấp sẵn định mức phát thải hàng năm và phải mua thêm tín chỉ carbon nếu vượt quá hạn mức.

Còn nếu thuộc thị trường tự nguyện, doanh nghiệp sẽ tự mua tín chỉ để bù đắp cho lượng phát thải nếu muốn.

» Xem thêm: Tham gia vào thị trường carbon, doanh nghiệp cần lưu ý gì?

Cách tính tín chỉ carbon cho doanh nghiệp

Có 2 cách tính tín chỉ carbon, giúp các đơn vị xác định được lượng phát thải mà doanh nghiệp được phép thải ra môi trường.

1. Tính toán dựa trên hoạt động của doanh nghiệp

Cách tính toán này dựa trên mức tiêu thụ năng lượng của doanh nghiệp trong 1 năm. Khi đó, lượng phát thải CO2 được tính theo công thức:

Lượng khí thải phát ra = Hệ số phát thải x Mức năng lượng tiêu thụ

Trong đó: Hệ số phát thải được quy định bởi các tổ chức quốc tế. Tùy vào từng loại nhiên liệu cụ thể mà hệ số phát thải cũng sẽ khác nhau.

Ví dụ, một nhà máy tiêu thụ 100 tấn than đá một năm. Hệ số phát thải của than đá là 2,49 tấn CO2/ 1 tấn than đá. Khi đó, lượng khí thải mà nhà máy phát ra sẽ là:

Lượng khí thải = 100 tấn than đá x 2,49 (Hệ số phát thải của than) = 249 tấn CO2. 

Do đó, để bù đắp cho lượng khí thải này, nhà máy sẽ cần có 249 tín chỉ carbon (vì 1 tấn CO2 = 1 tín chỉ carbon).

2. Tính toán dựa trên hiệu suất

Ngoài tính toán theo sản lượng năng lượng tiêu thụ, doanh nghiệp còn có thể tính lượng tín chỉ carbon theo hiệu suất giảm thiểu phát thải, cụ thể như sau:

Lượng khí nhà kính giảm thiểu = Lượng khí thải trước dự án – Lượng khí thải sau dự án

Khi đó, lượng khí nhà kính giảm thiểu sẽ được chuyển đổi thành lượng tín chỉ carbon tương ứng.

Ví dụ: Một doanh nghiệp thực hiện dự án trồng rừng để giảm lượng phát thải CO2. Trước dự án, lượng khí thải ở doanh nghiệp này là 100 tấn CO2 mỗi năm. Sau dự án, lượng khí thải đo được còn 50 tấn CO2. 

Khi đó, lượng khí phát thải giảm = 100 – 50 = 50 tấn CO2. Vì vậy, công ty sẽ nhận được 50 tín chỉ carbon tương ứng.

Khi nào Việt Nam triển khai thị trường tín chỉ carbon?

Thời gian thí điểm và vận hành thị trường tín chỉ carbon

Theo Nghị định số 06/2022/NĐ-CP, Chính phủ đã ban hành về việc giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon tại Việt Nam. Trên cơ sở đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng hội thảo về đề án “Phát triển thị trường carbon tại Việt Nam”. Theo đó, Việt Nam sẽ bắt đầu thí điểm thị trường carbon vào năm 2025 và vận hành chính thức vào năm 2028.

Với đề án này, nước ta sẽ tiến hành tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon trong năm 2025. Nội dung thực hiện bao gồm việc xây dựng quy chế vận hành, các cơ chế mua bán, trao đổi tín chỉ carbon trong nước và quốc tế để phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là quốc gia thành viên.

Đến năm 2028, Việt Nam sẽ chính thức tổ chức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon. Quy định các hoạt động kết nối, mua bán và trao đổi tín chỉ carbon giữa các đơn vị, doanh nghiệp trong nước và với thị trường nước ngoài, giữa các nước trên thế giới.

Các đối tượng tham gia thị trường tín chỉ carbon

Theo đó, các đối tượng tham gia vào thị trường carbon ở Việt Nam được quy định như sau:

• Các cơ sở phát thải khí nhà kính phải kiểm kê khí nhà kính do nhà nước và chính phủ ban hành.
• Các đơn vị tham gia vào thị trường cần thực hiện theo cơ chế trao đổi, mua bán tín chỉ carbon trong nước và quốc tế, phải tuân thủ theo quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà trong đó Việt Nam là nước thành viên.
• Các cá nhân và tổ chức có liên quan đến các hoạt động đầu tư, kinh doanh hạn ngạch phát thải khí nhà kính hay tín chỉ carbon trên thị trường.

Lưu ý, hiện nay Việt Nam vẫn đang trong quá trình xây dựng và thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon. Do đó, chưa có một đơn vị nào kiểm định và cấp loại hồ sơ này. Thay vào đó, chỉ có các tổ chức quốc tế mới đang kiểm định và cấp tín chỉ carbon.

Tiềm năng phát triển thị trường carbon ở Việt Nam

Việt Nam là quốc gia có nhiều tiềm năng phát triển thị trường carbon do có đến 3/4 diện tích là đất rừng, cùng với đó là các loại hình khác như biển, năng lượng tái tạo… Tất cả đều tạo ra tín chỉ carbon.

Tuy nhiên, việc vận hành thị trường carbon tại Việt Nam còn phải đối mặt với rất nhiều thách thức như: Việc theo dõi, giám sát và báo cáo tiến trình trao đổi, mua bán tín chỉ carbon cần kỹ thuật khá phức tạp; chính phủ cần có quy định rõ ràng về những ngành nghề nào phải tham gia vào thị trường; đồng thời cần có sự chuẩn bị về cơ sở hạ tầng kỹ thuật để đảm bảo kết nối tốt giữa các doanh nghiệp.

Tuy có những khó khăn nhưng việc xây dựng hệ thống giao dịch tín chỉ carbon vẫn là một giải pháp cần thiết để các doanh nghiệp trong nước giảm thải lượng khí thải nhà kính, chuyển dần sang sử dụng các nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo. Điều này không chỉ đóng góp phần lớn vào việc bảo vệ môi trường mà còn giúp các doanh nghiệp gia tăng hiệu quả kinh doanh, sản xuất cho đơn vị của mình.

Trên đây là những thông tin chi tiết về tín chỉ carbon, khái niệm tín chỉ carbon là gì và tiềm năng ở Việt Nam, các loại thị trường carbon, cách tính tín chỉ carbon, hi vọng đã giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về thuật ngữ này, từ đó có những động thái tích cực trong việc giảm thiểu carbon và xây dựng một môi trường xanh sạch hơn.